Volatilite nedir ve fiyatların zaman içindeki belirsizliğini gerçekten nasıl ölçeriz? Tarihsel volatilite ile örtülü volatilite arasındaki fark ne anlama gelir? Başa baş, içsel değerli ve içsel değersiz opsiyonlarda volatilite ve zaman değeri dinamikleri nasıl değişir?
Tanım olarak; volatilite, yön gözetmeksizin dayanak varlık fiyatının dalgalandığı miktardır.
En çok bilinen iki volatilite türü Tarihsel Volatilite (Historic Volatility) ve Örtülü Volatilitedir (Implied)
Tarihsel Volatilite, kitabi olarak "geçmiş hisse senedi fiyat hareketlerinin yıllıklandırılmış standart sapması" olarak tanımlanır. Pratikte bu kavram; örneğin hisse senedi fiyatının bir senelik periyotta günlük olarak ne kadar dalgalandığı olarak anlaşılabilir.
Örnek olarak;
100 TL değerindeki bir hisse senedi bir yıl sonra tam olarak 100 TL olsa bile, yine de çok fazla tarihsel volatiliteye sahip olabilir. Sonuçta, hissenin bir noktada 175 TL’ye kadar yükselmiş veya 25 TL’ye kadar düşmüş olması olasılıklar dahilindedir. Aynı zamanda eğer yıl boyunca açılış-kapanış fiyatları arasındaki fark büyük olsaydı tarihsel volatilitesi yüksek bir hisse senedi olmuş olacaktı.
Öte yandan; örtük oynaklık, hisse senedinin geçmişteki fiyatlandırma verilerine dayanmaz. Bunun yerine, piyasanın bir opsiyondaki fiyat değişikliklerine dayanarak hisse senedinin volatilitesinin gelecekte ne olacağını örtülü olarak tahmin ettiği şeydir. Tarihsel volatilite gibi, bu ölçüm de yıllık bazda ifade edilir. Ancak örtülü volatilite, ileriye dönük tahminler içermesi sebebiyle genellikle opsiyon trader’ları için daha ilgi çekicidir ve tarihsel volatiliteden bu yönüyle ayrılır.
Örtülü Volatilite Nereden Gelir?
Piyasadaki gelişmelere bağlı olarak, opsiyon fiyatları değişmeye başlayacaktır. Bu noktada, değişen opsiyonların asli değeri (eğer varsa) değildir. Fiyat dalgalanmalarından sadece opsiyonların zaman değeri etkilenir.
Opsiyonların zaman değerinin değişmesinin nedeni, hisse senedinde gelecekteki fiyat hareketinin algılanan potansiyel aralığındaki değişikliklerdir. Aslında, dayanak hisse senedinde işlem gören hiçbir opsiyon olmasaydı, örtülü volatiliteyi hesaplamanın bir yolu olmazdı.
Örtülü Volatilite ve Opsiyon Fiyatları
Örtülü Volatilite, opsiyon piyasasındaki aktiviteye bağlı olarak değişen dinamik bir ölçümdür. Genellikle, örtülü volatilite arttığında, diğer her şeyin sabit kaldığı varsayılarak, opsiyonların fiyatı da artacaktır. Bu nedenle, bir işlem yapıldıktan sonra örtülü volatilite arttığında, bu opsiyonu satın alan için iyi, opsiyonun satıcısı için kötüdür.
Ters tarafta, eğer opsiyon satışı gerçekleştikten sonra tarihsel volatilite azalırsa, opsiyonların fiyatı genellikle azalır. Bu, bir opsiyon satan taraftaysanız iyi satin alan tarafta iseniz ise kötüdür.
Özet olarak; örtülü volatilite arttığında, diğer her şeyin sabit kaldığı varsayılarak, opsiyonların fiyatı da artacak azaldığında ise azalacaktır.
Örtülü Volatilite bir hisse senedindeki potansiyel hareket aralığını tahmin etmenize nasıl yardımcı olabilir?
Örtülü Volatilite, hisse senedi fiyatının yüzdesi olarak ifade edilir ve bir yıl boyunca bir standart sapma hareketini gösterir. İstatiksel olarak; bir hisse senedi önümüzdeki 12 ay boyunca %68 ihtimalle orijinal fiyatının bir standart sapması içinde olmalıdır. %95 ihtimalle 2 standart sapma içerisinde ve %99'unda üç standart sapma içerisinde olacaktır. (Normal Dağılım)
"Muhtemel" ve "pek de olası olmayan" olarak adlandırılabilecek olasılıklar arasında bir ayrım çizgisi olarak düşünebileceğimiz bir standart sapma hareketine odaklanalım.
Örnek olarak;
XYZ hisse senedinin 50 TL’den işlem gördüğünü ve bir opsiyon sözleşmesinin Örtülü Volatilitesinin %20 olduğunu düşünün. Bu, piyasada önümüzdeki 12 ay boyunca “bir standart sapma” hareketinin artı veya eksi 10 TL olacağı konusunda bir fikir birliği olduğu anlamına gelir (çünkü 50 TL’lik hisse senedi fiyatının %20'si 10 TL’ye eşittir).
Özet olarak: Piyasa, XYZ'nin bir yıl sonunda %68 ihtimalle 40 ila 60 TL arasında bir yerde kalacağını düşünüyor.
Aynı zamanda hissenin bu aralığın dışında olma ihtimalinin sadece %32 olduğu anlamına gelir. %16 ihtimalle 60 TL’nin üzerinde ve %16 ihtimalle 40 TL’nin altında olmalıdır.
Unutulmaması gerekir ki örtülü volatilite piyasadaki genel fikir birliğine dayanır — hisse senedi hareketinin hatasız bir tahmincisi değildir.
Hangisi Daha Önce Geliyor?
Bir opsiyon fiyatlandırma formülüne bakacak olursanız, opsiyonun fiyatını belirlemek için kullanılan cari hisse senedi fiyatı, vade sonuna kadar kalan gün sayısı, faiz oranları, temettüler ve Örtülü Volatilite gibi değişkenleri görürsünüz.
Piyasa yapıcılar, opsiyon fiyatlarının ne olması gerektiğini belirlerken Örtülü Volatiliteyi temel bir faktör olarak kullanırlar. Ancak, opsiyon fiyatlarını bilmeden örtülü volatiliteyi hesaplayamazsınız. Bu nedenle bazı yatırımcılar önce örtük oynaklık mı yoksa opsiyon fiyatının mı geldiği konusunda karmaşa yaşarlar.
Aslında, bunu anlamak o kadar da zor değildir. Genellikle, at-the-money opsiyon sözleşmeleri (başa baş opsiyonlar) her vade ayında en çok işlem gören sözleşmelerdir. Bu nedenle piyasa yapıcılar, arz ve talebin başa baş opsiyon sözleşmesi için fiyatı belirlemesine izin verebilirler. Daha sonra, başa baş opsiyon fiyatları belirlendikten sonra, örtülü volatilite eksik olan tek değişkendir.
Başa baş opsiyonlar için örtülü volatilite belirlendikten sonra, piyasa yapıcılar daha az işlem gören diğer kullanım fiyatlarında örtülü volatiliteyi belirlemek için fiyatlandırma modelleri ve gelişmiş volatilite eğrilerini kullanır. Bu nedenle genellikle farklı kullanım fiyatlarında ve vadelerde örtülü volatilitede farklılıklar görürsünüz.
Ancak şimdilik, işlem yapmayı planladığınız vade için başa baş opsiyon sözleşmesinin örtülü volatilitesine odaklanalım. Genellikle en çok işlem gören sözleşme olduğu için, başa baş opsiyon, piyasanın dayanak varlığın gelecekte ne yapmasını beklediğinin birincil yansıması olacaktır.
Teorik dünya ve gerçek dünya
Başarılı olmak için, sadece bir hissenin hareket edeceği (veya hareket etmeyeceği) yönü seçmede iyi olmanız gerekmez, aynı zamanda hareketin zamanlamasını tahmin etmede de iyi olmanız gerekir. Daha sonra, tahminlerinizi yaptıktan sonra, örtük volatiliteyi anlamak, hisse senedinin potansiyel fiyat aralığındaki tahminleri ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir.
Ancak, örtük volatilitenin piyasanın hisse senedinin teoride yapmasını beklediği şey olduğu unutulmamalıdır. Ve bildiğiniz gibi, gerçek dünya her zaman teorik dünyayla uyumlu şekilde işlemez.
1987 borsa çöküşünde, piyasa 20 standart sapmalık bir hareket yaptı. Teoride, böyle bir hareketin olasılığı kesinlikle astronomiktir: Ancak gerçekte, bu gerçekleşti. Bu bağlamda her zaman %100 doğru olmasa da, örtülü volatilite yararlı bir araç olabilir. Sonuç olarak, piyasanın bize verdiği her türlü bilgiden faydalanmaya çalışmalıyız.
Kısa bir parantez: normal dağılım ve log normal dağılım
Tüm opsiyon fiyatlandırma modelleri "log normal dağılım" varsayarken, eğitimler basitlik adına "normal dağılım" kullanır.
Bilindiği üzere, bir hisse senedi yalnızca sıfıra kadar düşebilirken, teorik olarak sonsuza kadar yükselebilir. Örneğin, 20 TL’lik bir hisse senedinin 30 TL yükselebileceği düşünülebilir, ancak 30 TL düşemez. Hisse senedi sıfıra ulaştığında aşağı yönlü hareket durur. Fakat normal dağılım bu tutarsızlığı hesaba katmaz; hisse senedinin her iki yönde de eşit şekilde hareket edebileceğini varsayar.
Öte yandan, log normal dağılımda, yukarı yönlü bir standart sapma hareketi, aşağı yönlü bir standart sapma hareketinden daha büyük olabilir, özellikle de zaman içinde daha uzağa hareket ettikçe. Bunun nedeni, yukarı yönlü potansiyel aralığın aşağı yönlü potansiyel aralıktan daha büyük olmasıdır.