Finansal piyasalarda yatırım yaparken karşımıza çıkan önemli kavramlardan biri de OTC (Over-the-Counter) yani tezgah üstü piyasalardır. Peki OTC nedir, nasıl çalışır, hangi ürünler OTC piyasasında işlem görür ve bu piyasalarda likidite düzeyi nasıldır? Bu yazıda OTC piyasalarının temel özelliklerinden işlem gören ürünlere, likidite dinamiklerinden karşı taraf riskine kadar kapsamlı bir bakış sunuyoruz.
OTC, organize bir piyasada işlem görmeyen, işlemin taraflarının kendi aralarında doğrudan gerçekleştirdiği finansal işlemleri ifade eder. OTC olarak yapılan işlemlerde borsa gibi merkezileşmiş bir piyasa bulunmamaktadır. Bu durum işlemin taraflarına daha esnek yapılar sunabilmektedir.
OTC piyasaları standart piyasalar ile kıyasladığımızda çok temel farklılıklar olduğunu görebiliriz. Örneğin merkezileşmiş organize piyasalarda fiyatlar şeffaf bir şekilde oluşurken, OTC piyasalarda fiyat şeffaflığı görece daha düşük seviyelerdedir. Buna ek olarak standart piyasalarda işlem standartları regülasyonlar sebebiyle çok daha katıdır, OTC piyasalarda ise işlemler tarafların kendi aralarında gerçekleştiği için işlem standartları da işlemin taraflarınca belirlenmektedir. Organize ve tezgahüstü piyasalar karşı taraf riskleri bakımından da birbirlerinden önemli ölçüde farklılık göstermektedir. Organize piyasalarda garantör kurum ve mekanizmalar sebebiyle karşı taraf riski daha düşükken, OTC piyasalarda merkezi bir karşı taraf olmamasından kaynaklı olarak karşı taraf riski daha yüksektir.
OTC Piyasalarda Likidite
OTC piyasalarda likidite çoğunlukla işlem gören finansal varlığa ve işlemin taraflarına bağlı olarak önemli ölçüde değişir. FX işlemlerine baktığımızda burada kurumsal büyük bankalar arasında gerçekleşen işlemlerle birlikte yüksek likiditenin oluştuğunu söyleyebilmek mümkündür. Aynı şekilde devlet tahvilleri ve eurobondlarda da OTC piyasalarda güçlü alıcılar ve satıcılar bulunur ve bu durumda ilgili varlıkların likiditesine pozitif katkı sağlar. Bunlara kıyasla özel olarak yapılandırılmış bazı türev Ürünler sadece işlemin taraflarının ihtiyacına uygun olarak tasarlandığı için düşük likiditeye sahiptir.
OTC Piyasalarda İşlem Gören Ürünler
OTC döviz piyasaları en likit piyasalardan biridir. Herhangi bir merkezi borsaya bağlı değildir, işlemler çoğunlukla bankalar ve finansal kurumlar arasında doğrudan işlemler şeklinde gerçekleştirilir. Bu sebeple piyasaya emir ileten kurumların her biri farklı fiyat kotasyonları ve farklı hacimlerde emir iletebilir.
OTC piyasalarda opsiyonlar, swaplar ve forwardlar gibi türev Ürünler de işlem görmektedir. Çoğunlukla bankalar ve diğer finansal kurumların işlem yaptığı bu ürünlerde karşı taraf riski de merkezi bir takas kurumunun olmamasına bağlı olarak standart piyasalara ve türev ürünlere göre görece daha yüksektir.
Devlet ve özel sektör tahvilleri ile OTC piyasalarda işlem gören finansal varlıklardır. Çoğunlukla devlet tahvilleri daha yüksek likiditeye sahip olmakla birlikte her bir varlık özelinde farklı likidite seviyeleri oluşmaktadır. Bankalar, finansal kurumlar ve fonlar bu piyasalarda işlemler gerçekleştirmektedir.