Opsiyon sözleşmeleri, yatırımcılara kaldıraçlı getiri elde etme ve piyasa risklerini yönetme fırsatı sunan finansal araçlardan biridir. Peki opsiyon nedir, call ve put opsiyonları ne işe yarar, opsiyonlar nasıl çalışır ve opsiyon stratejilerinde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir? Bu kapsamlı rehberde, opsiyon işlemlerinin temel yapısını, önemli kavramları (strike price, intrinsic value, time value, vs.) ve yatırım kararlarını etkileyebilecek tüm değişkenleri açıklıyoruz.
Opsiyonlar, yatırımcıların menkul kıymetlerden kaldıraç getirisi elde edebilme ve finansal piyasalarda işlem yapmanın beraberinde getirdiği risklerin bir kısmını kontrol edebilmeleri için bir yoldur.
Hemen hemen her yatırımcı "Düşükten satın al ve yüksekten sat" sözüne aşinadır. Ancak opsiyonlar vasıtasıyla hisse senetleri yükseliyor, düşüyor veya yatay seyrediyor olsun, kar elde etmek mümkündür. Kayıpları azaltmak, kazançları korumak ve nispeten küçük bir nakit harcamasıyla büyük hisse senedi parçalarını kontrol etmek için opsiyonları kullanabilirsiniz. (Kaldıraç etkisi)
Öte yandan, opsiyon stratejileri karmaşık ve riskli olabilir. Sadece tüm yatırımı kaybetmekle kalmayıp, bazı stratejiler teorik olarak sınırsız kayıplara maruz bırakabilir.
Bu sebeple opsiyon işlemi yapmadan önce, örtülü oynaklık (implied volatility) ve vadeye kalan zaman gibi değişkenlerin işlemler üzerindeki etkilerini düşünmek önemlidir.
Opsiyonlar
Opsiyonlar, sahibine belirli bir sabit bir fiyattan ("strike price" -kullanım fiyatı- olarak adlandırılır) bir varlığı satın alma veya satma hakkı veren sözleşmelerdir. Opsiyon sözleşmesinin satıcısı, opsiyonu satın alan taraf varlığı satın alma veya satma hakkını kullandığında işlemin karşı tarafını üstlenme yükümlülüğüne sahiptir.
Bir call opsiyonu belirli bir dayanak varlığı belirli fiyattan (kullanım fiyatı) satın alma hakkını verir.
Bir call opsiyonu satarsanız, belirli bir zaman dilimi içinde söz konusu dayanak varlığı belirli bir fiyattan (kullanım fiyatı) satma yükümlülüğünüz vardır.
Bir put opsiyonu satın aldığınızda; size belirli bir zaman dilimi içinde belirli bir dayanak varlığı belirli bir fiyattan satma hakkını verir.
Bir put opsiyonu satarsanız, dayanak varlığı belirli bir zaman dilimi içinde belirli bir fiyattan satın alma yükümlülüğünüz vardır.
Önemli Kavramlar
- Strike Price (Kullanım Fiyatı)
Bir opsiyon sözleşmesinin şartları uyarınca önceden kararlaştırılmış, dayanak varlığın alınıp satılabileceği fiyat.
- In-The-Money (ITM) (Değerli Opsiyon)
Call opsiyonları için, dayanak varlık fiyatının kullanım fiyatının üstünde olduğu anlamına gelir. Örneğin dayanak varlığı hisse olan bir call opsiyonunun kullanım fiyatı 100 TL ise ve hisse senedi 120 TL’den işlem görüyorsa, bu opsiyon paradadır. (in-the-money)
Put opsiyonları için bu terim, dayanak varlık fiyatının kullanım fiyatının altında olduğu anlamına gelir. Örneğin kullanım fiyatı 100 TL ise ve hisse senedi 80 TL ise bu put opsiyon paradadır. (in-the-money opsiyon)
- Out-of-The-Money (OTM) (Değersiz Opsiyon)
Call opsiyonları için, dayanak varlık fiyatının kullanım fiyatının altında olduğu anlamına gelir. Put opsiyonları için, dayanak varlık fiyatının kullanım fiyatının üzerinde olduğu anlamına gelir.
- At-The-Money (Başa Baş Opsiyon)
Bir opsiyonda dayanak varlık fiyatı kullanım fiyatına eşit olduğunda “parada”dır. (başabaş noktası) (İki değer nadiren tam olarak eşit olduğundan, opsiyon satın alırken hisse senedi fiyatına en yakın vade fiyatına genellikle “ATM vade” denir.)
- Intrinsic Value (İçsel Değer)
Opsiyonun asli değeridir. Yalnızca asli değerde olan opsiyonların içsel (asli) değeri vardır.
- Time Value (Zaman Değeri)
Bir opsiyon fiyatının vade sonuna zamana dayalı kısmıdır. Bir opsiyon fiyatından içsel değer miktarını çıkarırsanız, geriye zaman değeri kalır. Bir opsiyonun içsel değeri yoksa (yani asli değersiz opsiyonsa) tüm değeri mevcut zaman değerine dayanır.
- Exercise (Opsiyonun kullanılması)
Bir opsiyonun sahibinin opsiyon sözleşmesinde içerilen hakkı kullanmasındurumunda gerçekleşir. Basit bir ifadeyle, opsiyon sahibinin dayanak hisseyi kullanım fiyatından satın alması veya satması ve opsiyon satıcısının işlemin diğer tarafını üstlenmek zorunda olması anlamına gelir.
Bir opsiyon sahibi opsiyonu kullandığında, opsiyon satıcısı işlemin karşı tarafı olmak zorundadır. Yani yükümlülüğünü yerine getirmelidir. Bu, onun kullanım fiyatından dayanak varlığı satın alması veya satması gerektiği anlamına gelir. (Opsiyondaki pozisyon göre)