Opsiyon piyasasına yeni adım atan yatırımcılar için en sık sorulan sorulardan biri şudur: "Hisse senedi 1 TL hareket ederse, opsiyon fiyatı ne kadar değişir?" İşte bu sorunun yanıtı, opsiyon dünyasında kritik bir kavram olan “delta” ile açıklanır. Delta, opsiyonun dayanak varlıktaki fiyat değişimlerine nasıl tepki vereceğini gösteren temel ölçütlerden biridir ve doğru anlaşılması, daha bilinçli ve stratejik yatırım kararları almanın kapılarını aralar.

Piyasada işlem yapmaya yeni başlayanlar bazen bir hisse senedi 1 TL hareket ettiğinde, o hisse senedine dayalı opsiyonların fiyatının 1 TL'den fazla hareket edeceğini varsayarlar. Fakat opsiyon, hisse senedinden çok daha az maliyetlidir.

Bu sebeple işlem yaptığınız opsiyonların fiyat davranışı hakkında gerçekçi beklentilere sahip olmak önemlidir. Dolayısıyla asıl soru, hisse senedi 1 TL hareket ederse opsiyonun fiyatı ne kadar hareket edecektir? İşte "delta" burada devreye girer.

Delta, bir opsiyon fiyatının, dayanak varlıktaki 1 TL'lik bir değişime dayalı olarak hareket etmesi beklenen tutardır.

Call (alış) opsiyonlarının 0 ile 1 arasında pozitif deltası vardır. Bu, hisse senedi fiyatı artarsa ​​ve başka hiçbir fiyatlandırma değişkeni değişmezse call opsiyonlarının fiyatının artacağı anlamına gelir. Örnek olarak; Bir call opsiyonunun deltası 0.50 ise ve hisse senedi 1 TL artarsa, teorik olarak call opsiyonunun fiyatı yaklaşık 0.50 TL artacaktır. Hisse senedi 1 TL düşerse, teorik olarak call opsiyonunun fiyatı yaklaşık 0,50 TL düşecektir.

Put opsiyonlarının ise 0 ile -1 arasında negatif bir deltası vardır. Bu, hisse senedi yükselirse ve diğer fiyatlandırma değişkenleri değişmezse, opsiyonun fiyatının düşeceği anlamına gelir. Örneğin, bir put opsiyonunun deltası -0,50 ise ve hisse senedi 1 TL yükselirse, teorik olarak put opsiyonunun fiyatı 0,50 TL dolar düşecektir. Hisse senedi 1 TL düşerse, teorik olarak put opsiyonunun fiyatı 0,50 TL yükselecektir.

Genel bir kural olarak, içsel değeri olan opsiyonlar içsel değersiz opsiyonlardan daha fazla hareket edecek ve kısa vadeli opsiyonlar dayanak varlıktaki aynı fiyat değişikliğine uzun vadeli opsiyonlardan daha fazla tepki verecektir.

Vade tarihi yaklaşırken, içsel değeri olan call opsiyonlarının deltası 1'e yaklaşacak ve hisse senedindeki fiyat değişikliklerine bire bir tepki gösterecektir. Asli değeri olmayan call opsiyonları için delta 0'a yaklaşacak ve dayanak varlıktaki fiyat değişikliklerine hiç tepki vermeyecektir. Bunun nedeni, vade sonuna kadar tutulurlarsa, call opsiyonlarının ya kullanılacak ve "dayanak varlık haline gelecek" ya da değersizleşecek ve hiçbir şey olmayacak olmasıdır.

Vade sonuna yaklaşırken, asli değeri olan put opsiyonları için delta -1'e yaklaşacak ve asli değeri olmayan putlar için delta 0'a yaklaşacaktır. Bunun nedeni, put (satış) opsiyonları vade sonuna kadar tutulursa, opsiyon sahibinin ya opsiyonları kullanıp hisse senedini satacak ya da put opsiyonu değersizleşerek sona erecektir.

Delta’yı değerlendirmek için farklı bir yol

Şimdiye kadar deltanın kitabi tanımı işlendi. Ancak delta hakkında düşünmenin bir başka yararlı yolu şudur: Bir opsiyonun vade sonunda en az 1 kuruş değerinde paraya dönüşme olasılığı.

Teknik olarak, bu geçerli bir tanım değildir çünkü deltanın ardındaki matematik gelişmiş bir olasılık hesaplaması değildir. Ancak, delta sıklıkla opsiyon dünyasında olasılıkla eşanlamlı olarak kullanılır.

Günlük konuşmalarda, delta rakamındaki ondalık noktayı kaldırmak gelenekseldir, örnek olarak, "Opsiyonumun deltası 60."

Genellikle, içsel değeri olan call (alış) opsiyonunun deltası yaklaşık 0,50 veya "50 delta" olacaktır. Bunun nedeni, opsiyonun vade sonunda içsel değeri olması veya olmaması olasılığının 50/50 olması gerektiğidir. Şimdi bir opsiyonun paraya dönüşüp dönüşmemesiyle deltanın nasıl değişmeye başladığına bakalım.

Hisse senedi fiyat hareketi Delta'yı nasıl etkiler?

Bir opsiyonun içsel değeri arttıkça, vade sonunda içsel değerinin olması olasılığı da artar. Bu nedenle opsiyonun deltası artar. Bir opsiyonun içsel değeri azaldıkça, vade sonunda içsel değeri olma olasılığı azalır. Bu nedenle opsiyonun deltası azalır.

XYZ hisse senedi üzerinde 50TL vade fiyatına sahip bir call(alış) opsiyonunuz olduğunu ve vade sonundan 60 gün önce hisse senedi fiyatının tam olarak 50TL olduğunu düşünün. Bu paraya asli değeri olan bir opsiyon olduğundan, delta yaklaşık 0,50 olmalıdır. Örnek olması açısından, opsiyonun 2TL değerinde olduğunu varsayalım. Yani teoride, dayanak varlık 51TL'ye çıkarsa, opsiyon fiyatı 2TL'den 2,50TL'ye çıkmalıdır.

Peki, hisse senedi 51TL'den 52TL'ye yükselmeye devam ederse ne olur? Artık opsiyonun vade sonunda içsel değerini koruma olasılığı daha yüksektir. Peki deltaya ne olacak? "Delta artacak" dediyseniz, kesinlikle haklısınız.

Hisse senedi fiyatı 51 TL’den 52 TL’ye çıkarsa, opsiyon fiyatı 2,50 TL’den 3,10 TL’ye çıkabilir. Bu, hisse senedinde 1 TL’lik bir hareket için 0,60 TL’lik bir harekettir. Yani delta, dayanak varlığın içsel değeri arttıkça 0,50'den 0,60'a (3,10 TL - 2,50 TL = 0,60 TL) çıkmıştır.

Öte yandan, hisse senedi 50 TL’den 49 TL’ye düşerse ne olur? Opsiyon fiyatı 2 TL’den 1,50 TL’ye düşebilir ve bu da yine başa-baş opsiyonların 0,50 deltasını yansıtır (2 TL- 1,50 TL = 0,50 TL). Ancak hisse senedi 48 TL’ye düşmeye devam ederse, opsiyon 1,50 TL’den 1,10 TL’ye düşebilir. Yani bu durumda delta .40'a (1,50TL - 1,10TL = 0,40TL) düşecekti. Deltadaki bu düşüş, opsiyonun vade sonunda içsel değeri olması olasılığının daha düşük olduğunu yansıtıyor.

Delta vade sonu yaklaşırken nasıl değişir?

Dayanak varlık fiyatındaki değişim gibi, vadeye kalan gün sayısı, opsiyonların içsel değeri olması veya içsel değeri olmaması olasılığını etkiler. Bunun nedeni, vade tarihi yaklaşırken, dayanak varlığınızın opsiyonunuzdaki kullanım fiyatının üstüne veya altına hareket etmek için daha az zamanı kalmasıdır.

Vade tarihinin yaklaşması sebebiyle olasılıklar değiştiğinden, delta dayanak varlık fiyatındaki değişikliklere farklı tepki verecektir. Call(alış) opsiyonlarının vade tarihinden hemen önce içsel değeri bulunuyorsa, delta 1'e yaklaşacak ve opsiyon dayanak varlıkla kuruş kuruş hareket edecektir. İçsel değeri olan put (satış) opsiyonları ise vade sonu yaklaşırken -1'e yaklaşacaktır.

Opsiyonlar içsel değerini yitirirse, opsiyonun fiyatı 0'a zaman içinde daha hızlı yaklaşacak ve dayanak varlıktaki harekete tepki vermeyi tamamen bırakacaktır.

Örnek olarak; XYZ hisse senedinin 50 TL olduğunu ve 50TL kullanım fiyatlı opsiyonunuzun vade sonuna sadece bir gün kaldığını düşünün. Tekrar, delta yaklaşık 0,50 olmalıdır, çünkü teorik olarak hisse senedinin her iki yönde hareket etme olasılığı 50/50'dir. Peki hisse senedi 51 TL’ye çıkarsa ne olur?

Bir düşünün. Vade tarihine yalnızca bir gün kalmışsa ve opsiyon bir puan içsel değerliyse, opsiyonun yarın hala en az 0,01 TL içsel değerli olma olasılığı nedir? Oldukça yüksek, değil mi?

Elbette öyle. Dolayısıyla delta buna göre artacak ve 0,50'den yaklaşık 0,90'a dramatik bir hareket yapacaktır. Tersine, XYZ hisse senedi opsiyonun sona ermesinden sadece bir gün önce 50 TL’den 49 TL’ye düşerse, delta 0,50'den 0,10'a düşebilir ve bu da opsiyonun içsel değerli opsiyon olarak sona erme olasılığının çok daha düşük olduğunu yansıtır.

Sonuç olarak, vade tarihi yaklaştıkça, dayanak varlık değerindeki değişiklikler, içsel değerli opsiyon olarak sona erme olasılığının artması veya azalması nedeniyle deltada daha dramatik değişikliklere neden olacaktır.

Hatırlatma olarak deltanın "kitabı tanımının" opsiyonların içsel değerli veya içsel değersiz olmasıyla hiçbir ilgisi yoktur. Tekrar etmek gerekirse, delta basitçe bir opsiyon fiyatının altta yatan dayanak varlıktaki 1 TL’lik bir değişime bağlı olarak hareket edeceği tutar miktardır.

Ancak deltaya bir opsiyonun içsel değerli opsiyon olarak bitme olasılığı olarak bakmak deltayı düşünmenin oldukça pratik bir yoludur.